Anastasya isimli bir Rum genç kız ,İstanbul’a saraya geldiğinde ;yetenekleri ve hep önde olması sayesinde “Kösem ” adını alırken ,bir yandan da yüzü nurlu ,ay gibi parlak anlamına gelen “Mahpeyker” ismini taşıyacaktır.Birçok kaynakta Kösem Sultan ismi tek başına kullanılsa da esasen Mahpeyker Kösem Sultan en bilinen isimlerindendir.1590 yılında doğan Anastasia daha onbeş yaşındayken ,1605 yılında aynı yaşlarda gencecik Sultan Birinci Ahmet’e eş olacak ve sarayda Kadınlar Saltanatı denilen devirde başlamış olacaktır.
Özellikle Mahpeyker Kösem Sultan’ın biricik ,sevgili eşi I.Ahmet’in yirmiyedi yaşında gencecik ölümünden sonra ,herzamanki gibi Osmanlı tarihi bir çok padişahın ,tahta çıkmasına ve tahttan inmesine şahitlik yapacaktır.Bu arada saray kadınları bu taht kavgalarında boş durmayacak,tarihte yer alacak ,çeşitli oyunlar oynanacaktır.
Sultan I.Mustafa’nın ilk tahta çıkışı,uzun süre tahtta kalmak istememesi (doksanaltı gün tahtta kaldığı söylenmektedir.)yerine geçen Sultan İkinci Osman’ın tahttan indirilince yerine yine Sultan Birinci Mustafa geçmesi Mahpeyker Kösem Sultan’ın işine yarayacaktır.Akıl sağlığı bozuk olduğu öne sürülen Birinci Ahmet’in kardeşi Birinci Mustafa zaten devlet yönetmeye pek meraklı biri değildir.Bu dönemde Kösem Sultan devleti perde arkasından yönetmeye çalışacaktır.Alışılageldik saray oyunları ve savaşlarıyla Sultan Birinci Mustafa yine tahttan indirilerek yerine Kösem Sultan’ın oğlu Dördüncü Murat (onbir yaşında)tahta çıkacak ve Mahpeyker Kösem Valide Sultan artık oğlu yerine devleti kendi idare etmeye başlayacaktır.Hatta perde arkasından da olsa Devlet_i Hümayun ‘a katılan ilk kadın Valide Sultan olacaktır.
Bu arada yaptırdığı cami,medrese,han ,hamam ,külliye gibi hayır eserleriyle hem devletin sosyal alanda gelişimine katkıda bulunacak ,hem de Osmanlı İmparatorluğu’nda isminin nesilden nesile aktarılmasını sağlayacaktır.Ölümünden sonra “Valide-i Maktule” ya da “Valide-i Şehide ”diye de anılmıştır.
Ayrıca Enderun ‘da çok özel imkanlarla yetiştirilen Osmanlı İmparatorluğu’nun devlet adamlarının eşlerini de yetiştirmek suretiyle ,imparatorluk coğrafyasının her yerine İslam Kültürü’nün yayılmasını sağlamıştır. Resmi belgelerde “Hazret-i Mahpeyker Sultan damet ismetüha valide-i padişah-ı alem-penah” şeklinde tanıtılırdı.
Ölümünden sonra bir daha padişah analarının (Mahpeyker Kösem Valide Sultan gibi) devlet yönetiminde etkileri olamadı.